Δημήτρης Παπαευαγγέλου | Iδρυτής και Μηχανικός Λογισμικού
Ιωάννα Αρχοντάκη | Επιστημονική Υπεύθυνη
Συνέντευξη στο Good Move Initiatives
-Μιλήστε μας για την εταιρεία πίσω από το «MediaWatch». Πού δραστηριοποιείστε, πότε ιδρυθήκατε και ποιο είναι το όραμα σας ;
Αρχικά, δημιουργήσαμε ένα μικρό community προγραμματιστών που ενδιαφερόμασταν για το δημόσιο λόγο. Αναπτύξαμε εργαλεία όπως το “Plagiarism”, σύστημα που ανίχνευε τη λογοκλοπή στα media και το “Twitter watch”, ένα machine learning σύστημα που μπορούσε να κατατάξει λογαριασμούς στο twitter μαζί με το περιεχόμενο τους.
Σταδιακά, η κοινότητα ωρίμασε και το 2019 αποφασίσαμε μαζί με τον Ηλία Δήμο να μπούμε στο χώρο του civic tech με μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, και στόχο την ανάπτυξη εργαλείων λογισμικού για το δημόσιο συμφέρον. Έτσι, με τη στήριξη του incubator του iMEdD ιδρύσαμε το Civic Information Office (CVCIO), προχωρώντας σε συνεργασίες με ακαδημαϊκούς και εξωτερικούς συνεργάτες όπως ο Βασίλης Βασιλόπουλος, Data Protection Officer (DPO) της ΕΡΤ, ώστε να διευρύνουμε το δίκτυο μας και να αποκτήσουμε μεγαλύτερη δυναμική. Στα πλαίσια του CVCIO, αναπτύσσουμε εργαλεία ανοιχτού λογισμικού για τη διεξαγωγή ερευνών.
Ένα τέτοιο εργαλείο είναι και το MediaWatch, ένα σύστημα που παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο όλα τα ελληνικά ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και μπορεί να λειτουργήσει σε 17 γλώσσες. Με τη χρήση προηγμένων αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης ανάλυσης και ταξινόμησης περιεχομένου τα κείμενα εμπλουτίζονται με διάφορες ετικέτες (π.χ. κατηγορίες, topics, claims, αφηγήματα, περιλήψεις κειμένων). Στη συνέχεια συνδέονται μεταξύ τους όλα τα άρθρα βάσει της ομοιότητας του κειμένου τους.
Έτσι, έχουμε τη δυνατότητα να ξεκινήσουμε από μια ιστορία και να κάνουμε drill down σε όλα τα αφηγήματα και τις παραλλαγές τους και να κατανοήσουμε το πώς συνδέονται μεταξύ τους.
Μπορούμε να βγάλουμε και τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύουμε. Είναι απλά στοιχεία αλλά κουμπώνουν με την πραγματικότητα που ζούμε...
-Ποιος είναι ο μηχανισμός του MediaWatch, πώς λειτουργεί και ποιο στόχο εξυπηρετεί ;
Κάθε site, έχει ένα λογαριασμό στο Twitter ή δημοσιεύει άρθρα. Κάθε φορά που δημοσιεύεται ένα άρθρο, χάρη στο MediaWatch έχουμε τη δυνατότητα να μπορούμε να πάρουμε αυτήν την πληροφορία. Παίρνουμε το άρθρο και εξάγουμε τα κείμενα του άρθρου (τίτλο, υπότιτλο, κείμενο, φωτογραφία, αρθρογράφο, κατηγορία, tags). Ύστερα, τα στέλνουμε σε σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που εμπλουτίζει αυτά τα κείμενα. Για παράδειγμα: σε ποιες κατηγορίες ανήκει, ποια είναι η περίληψη του άρθρου, υπάρχει τοξικότητα στο κείμενο κ.ά.
Δεν χρησιμοποιούμε τεχνητή νοημοσύνη που είναι διαθέσιμη από άλλους (π.χ. Chat GPT). Έχουμε πάρει 19.000.000 ελληνικά κείμενα γραμμένα από δημοσιογράφους. Φανταστείτε πως το Chat GPT έχει πάρει 6.000.000 ελληνικά κείμενα... Πρόκειται για ένα ακριβό custom μοντέλο που βασίζεται στη τεχνητή νοημοσύνη. Είναι open source και τα διαθέτουμε σε όλους.
Αφού εμπλουτίσουμε το κείμενο, έχουμε έναν αλγόριθμο που συνδέει τα άρθρα βάσει της ομοιότητας π.χ. με βάση τον αρθρογράφο, entities και topics. Κατά συνέπεια, έχουμε ένα χάρτη όλης της πληροφορίας που διαμοιράζεται στο Internet.
-Σε ποιους απευθύνεται, με ποιο τρόπο μπορούν να το χρησιμοποιήσουν διαφορετικοί τύποι χρηστών ;
Για αρχή, μπορεί να το χρησιμοποιήσει κάποιος ακαδημαϊκός ερευνητής ή κάποιο πανεπιστήμιο που διεξάγει έρευνες. Για παράδειγμα, πρόσφατα μελετήσαμε πώς μοιράζεται το περιεχόμενο -και αν μοιράζεται- για το περιβάλλον και την κλιματική κρίση στην Ελλάδα, αν είναι επαρκής η δημοσιογραφική κάλυψη, σωστή ή λάθος κτλ.
Μια δεύτερη κατηγορία χρηστών είναι οι δημοσιογράφοι. Ένας δημοσιογράφος που θέλει να δει αν υπάρχει τοξικότητα στα ελληνικά Μέσα Ενημέρωσης, θα μπορεί εύκολα να πάρει το σύνολο των δεδομένων, όχι απλά ένα άρθρο. Θα μπορεί να χαρτογραφήσει ακριβώς πώς λειτουργεί η προπαγάνδα.
Στόχος μας είναι να προστεθεί μια τρίτη κατηγορία που δυνητικά θα μπορεί να χρησιμοποιεί το MediaWatch, οι Έλληνες πολίτες, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο σύστημα χαρτογράφησης της παραπληροφόρησης. Να μπορούν δηλαδή να επιλέγουν ένα άρθρο στο Internet και να κρίνουν αν αυτό είναι παραπληροφόρηση ή όχι.
-Πώς διασφαλίζετε την αμεροληψία, δεδομένου πως η δημοσιογραφία πάντοτε θα περιέχει μια μικρή δόση προσωπικής χροιάς ;
Είναι διαφορετικό πράγμα να βλέπουμε τα πράγματα από μία σκοπιά και διαφορετικό η παραπληροφόρηση. Δεν στοχεύουμε στην απόλυτη αντικειμενικότητα, αλλά σε μια όσο λιγότερο αμερόληπτη ενημέρωση κι αυτό είναι μια κοινωνική ανάγκη. Ειδικά όταν παραπάνω από το 60% % των Ελλήνων δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Δημιουργώντας μια υγιή κοινότητα, διασπάται η εξάρτηση των Μέσων από τους εκδότες ή την πολιτική. Εμείς θέλουμε να σπάσουμε αυτό το θεσμό. Ένα κομμάτι είναι η αξιοπιστία και άλλο ένα είναι η ανεξαρτησία.
Στόχος του MediaWatch είναι η αξιοπιστία των Μέσων που άλλωστε αποτελεί ευρωπαϊκό πρόβλημα, να λάμψει η αλήθεια, η αντικειμενικότητα, να καταπολεμηθεί η προπαγάνδα.
-Στις φετινές εκλογές πώς λειτούργησε το MediaWatch;
Οι φετινές εκλογές ήταν για εμάς η ευκαιρία να τρέξουμε μια έρευνα πιλότο και να αναπτύξουμε περισσότερο την πλατφόρμα.
Αρχικά, εισάγαμε στο σύστημα 1.500 ενημερωτικά Μέσα που τα χαρακτηρίσαμε ανάλογα με τον πολιτικό τους προσανατολισμό από αριστερά έως δεξιά. Χαρακτηρίσαμε το περιεχόμενο τους (ειδήσεις, άρθρα γνώμης κτλ.) και φτιάξαμε έναν μηχανισμό που «ρουφάει» όλες τις ειδήσεις σε καθημερινή βάση. Επιπλέον, δημιουργήσαμε για τις εκλογές μια ειδική υποκατηγορία, ώστε μέσα σε αυτήν να υπάρχουν όλες οι ειδήσεις, non-papers και γνώμες που αφορούν την πολιτική. Στη συνέχεια να δούμε πώς συνδέονται μεταξύ τους αυτά τα άρθρα και ποια αφηγήματα αναπαράγουν.
Στόχος ήταν να δημοσιεύουμε κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Δεν ήταν εφικτό όμως, είναι πολύ δύσκολο... Επομένως, τα reports γίνονται σε εβδομαδιαία βάση. Μέσα από το report μπορεί κάποιος να έχει μια γενική εικόνα του οικοσυστήματος. Για συγκεκριμένες πληροφορίες, μπορεί κάποιος να έρθει σε επικοινωνία μαζί μας και να του βρούμε συγκεντρωμένες τις πληροφορίες που αναζητάει.
-Ποια είναι τα κύρια ευρήματα σας μέχρι σήμερα ;
Το θέμα των Τεμπών και των υποκλοπών αναδείχθηκαν μόνο στο 5% της ειδησεογραφίας και μας έκανε εντύπωση που δημοσιεύθηκε στο news247 μια έρευνα της About People ρωτώντας τους ανθρώπους με ποιο κριτήριο ψήφισαν. Μόνο το 5% των Ελλήνων ψηφοφόρων απάντησαν πως το θέμα των Τεμπών και υποκλοπών τους επηρέασε αρνητικά στην ψήφο τους. Από την άλλη, οι δημοσκοπήσεις είχαν υπερδιπλάσια κάλυψη και δεν το θεωρούμε καθόλου τυχαίο…
Κλείνοντας πλέον και τους δυο εκλογικούς γύρους μπορούμε να πούμε ότι το κύριο εύρημα ήταν ότι η πρώτη προεκλογική περίοδος χαρακτηρίστηκε από κατακερματισμό σε επίπεδο πολιτικών μηνυμάτων, ενώ η δεύτερη ήταν η περίοδος της πόλωσης. Ειδικότερα για την πρώτη περίοδο, το MediaWatch συνέλεξε περίπου 436.000 άρθρα από 1.500 ενημερωτικά διαδικτυακά μέσα, εκ των οποίων τα 78.000 είχαν να κάνουν με τις εκλογές της 21ης Μαΐου. Είδαμε ότι για την πρώτη περίοδο η δημόσια σφαίρα κατακλύστηκε από άρθρα μέσων δεξιού πολιτικού προσανατολισμού. Το 37% των άρθρων αναφέρονταν στη ΝΔ, 28% στο ΣΥΡΙΖΑ, 15% στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ., 8% στο ΚΚΕ, 3% στο ΜέΡΑ25 και 1% στην Ελληνική Λύση.
Το ζήτημα των υποκλοπών, που αναδείχθηκε από την αντιπολίτευση, αναφέρθηκε σε μόλις 6% των άρθρων. Η τραγωδία των Τεμπών αναφέρθηκε σε 7,55% των άρθρων, κυρίως από μέσα με δεξιό πολιτικό προσανατολισμό, υπερπροβάλλοντας το κυβερνητικό αφήγημα.
Αντίθετα, ένα στα δέκα άρθρα αφορούσε τις δημοσκοπήσεις και τα ποσοστά των κομμάτων και των υποψηφίων, το λεγόμενο προεκλογικό horse race. Η ειδησεογραφία γενικότερα μεταπηδούσε από θέμα σε θέμα και από σκάνδαλο σε σκάνδαλο.
Κατά τη δεύτερη περίοδο, η πόλωση κορυφώθηκε. Αυτό μας οδήγησε να εστιάσουμε σε θέματα γύρω από τα fake news και την παραπληροφόρηση, αλλά και την προπαγάνδα γύρω από το ζήτημα της εκλογής των βουλευτών της Ροδόπης, που μαζί με το θέμα της φορολόγησης της μεσαίας τάξης ήταν τα θέματα που προβλήθηκαν περισσότερο κατά τη συγκεκριμένη περίοδο.
Μια γενική παρατήρηση ήταν ότι τα μέσα ενημέρωσης αναπαρήγαγαν αποσπασματικά τις δηλώσεις των πολιτικών στελεχών, χωρίς να κάνουν κανέναν έλεγχο για την αξιοπιστία των δηλώσεων και κυρίως χωρίς να παρέχουν στο αναγνωστικό κοινό πληροφορίες, προκειμένου να αξιολογήσουν ένα θέμα ή μια πολιτική τοποθέτηση.
Παραπληροφόρηση και προπαγάνδα
Πολιτική κατεύθυνση
-Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον ;
Αυτή τη στιγμή, συντάσσουμε reports που δημοσιεύονται στο blog μας, ενώ εργαζόμαστε και για ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις. Χρησιμοποιούμε δηλαδή το εργαλείο μας για να παράξουμε reports γύρω από κάποια συγκεκριμένα προβλήματα στο δημόσιο λόγο πάνω στο θέμα των εκλογών.
Ένα ακόμα milestone για το μέλλον είναι να φύγουμε από τα ελληνικά μέσα και να επεκταθούμε σε άλλες χώρες, αφού το MediaWatch μπορεί να υποστηρίξει 17 γλώσσες.
Το MediaWatch πρόκειται για είναι πολύ ακριβό εργαλείο. Το γεγονός πως είμαστε 2 μηχανικοί και 1 ερευνήτρια και 2 εξωτερικοί συνεργάτες είναι μια πρόκληση για εμάς και είμαστε ανοιχτοί στο να βρεθούν κι άλλοι οικονομικοί πόροι. Σκοπεύουμε να συνεργαστούμε με θεσμικούς φορείς, είτε έμμεσα είτε άμεσα και να αναπτύξουμε μια κοινότητα που θα μπορεί να χρησιμοποιεί αυτό το εργαλείο. .
Σας ευχαριστώ πολύ.